ประชาธิปไตย “ภายใต้ท่านผู้นำ” ของ ปูติน ในรัสเซีย

ใจ อึ๊งภากรณ์

[เพื่อความสะดวกในการอ่าน เชิญไปอ่านที่บล็อกโดยตรง]

ลักษณะการปกครองในรัสเซียภายใต้  วลาดีมีร์ ปูติน ในยุคปัจจุบันมีสององค์ประกอบที่ทำให้ขาดประชาธิปไตยคือ

1. อำนาจแนวตั้ง และ
2. การบริหาร “ประชาธิปไตยภายใต้ท่านผู้นำ”

เมื่อสงครามเย็นยุติลงอันเป็นผลจากการล่มสลายของระบบเผด็จการ “ทุนนิยมโดยรัฐ” และก่อนที่ ปูติน จะขึ้นมามีอำนาจ ประธานาธิบดี บอริส เยลต์ซิน ได้นำกลไกตลาดเสรีแบบสุดขั้วเข้ามาใช้ในรัสเซียในทศวรรษ 1990 ซึ่งทำให้ประชาชนคนธรรมดายากลำบากเป็นอย่างยิ่ง และธุรกิจต่างๆ ที่เคยเป็นของรัฐภายใต้ระบบ “ทุนนิยมโดยรัฐ” ในสมัยโซเวียด ก็ถูกแปรรูปไปเป็นบริษัทเอกชน คนที่เข้ามาเป็นเจ้าของใหม่มักจะเป็นคนที่เคยมีอำนาจในพรรคคอมมิวนิสต์ หรือพวกมาเฟียที่ใกล้ชิดกับผู้มีอำนาจ การคอร์รับชั่นจึงกลายเป็นโรคระบาดใหญ่ และอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจ ที่เคยอยู่ในมือของพรรคคอมมิวนิสต์ ถูกโอนไปที่แก๊งต่างๆ ของผู้มีอำนาจที่ใกล้ชิดกับมาเฟีย [ดูเรื่องเผด็จการทุนนิยมโดยรัฐที่นี่ https://bit.ly/2uOffCh และ https://bit.ly/2vbhXCO ]

ผลสำคัญอันหนึ่งของการนำกลไกตลาดสุดขั้วเข้ามาใช้ คืออำนาจทางการเมืองที่เคยรวมศูนย์อยู่ที่รัฐบาลกลาง ถูกกระจายไปอยู่ในมือของเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น ผู้มีอำนาจ และมาเฟีย ซึ่งสร้างปัญหาให้รัฐ ไม่ว่าจะในด้านเศรษฐกิจหรืออำนาจในเวทีโลก

รัฐบาลของ เยลต์ซิน ไม่เป็นที่ชื่นชมของประชาชน และปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นทำให้เขาลาออกจากตำแหน่งในปี 1999 โดยที่ ปูติน ขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีแทน

ปูติน ต้องการที่จะดึงอำนาจกลับสู่ส่วนกลาง และยึดธุรกิจใหญ่ๆ เช่นน้ำมัน กลับมาเป็นของรัฐ เพื่อแก้ปัญหาความอ่อนแอของรัสเซีย ดังนั้น ปูติน จำเป็นต้องเปิดศึกกับพวกมีอำนาจทางธุรกิจและมาเฟียบางส่วนที่ขัดขวางนโยบายของเขา แต่ส่วนที่เป็นแนวร่วมกับ ปูติน ก็อยู่ต่อได้

ปูติน สามารถรื้อฟื้นอำนาจเดิมของรัสเซียได้บ้าง วิธีหนึ่งคือการเพิ่มงบประมาณทหาร การแทรกแซงในสงครามซิเรีย เพื่อสนับสนุนเผด็จการโหดของ อัสซาด และการเบ่งอำนาจในยูเครนเพื่อยึดไครเมีย [ดู https://bbc.in/2uWoujc ]

พร้อมๆ กันนั้น ปูติน ได้สร้างระบบกึ่งเผด็จการขึ้นมา มีการยกเลิกการเลือกตั้งท้องถิ่นยกเว้นในเมืองมอสโก ตอนนี้ผู้ปกครองเมืองและจังหวัดต่างๆ เป็นคนที่ ปูติน แต่งตั้งหมดเลย มีการจำกัดสิทธิในการประท้วงอย่างรุนแรง มีการปราบ เอ็นจีโอ และระบบตุลาการถูกควบคุมโดยรัฐบาลและผู้มีอำนาจที่มีเส้น

ตอนนี้อำนาจทางการเมืองในรัสเซียมีลักษณะ “แนวตั้ง” โดยที่ ปูติน นั่งอยู่จุดสูงสุด แต่รอบๆ ปูติน มีกลุ่มผู้มีอำนาจและมาเฟียที่สนับสนุนเขาแต่แย่งชิงผลประโยชน์กันเอง ใจกลางของรัฐบาล ปูติน เต็มไปด้วยการคอร์รับชั่น นอกจากนี้ ปูติน ทำแนวร่วมกับองค์กรศาสนาคริสต์อนุรักษนิยมสุดขั้วอีกด้วย

ส่วนระบบ “ประชาธิปไตยภายใต้ท่านผู้นำ” เป็นการบริหารระบบเพื่อให้ดูคล้ายประชาธิปไตย แต่ในรูปธรรมไร้เสรีภาพ ซึ่งคงใกล้เคียงกับระบบที่เผด็จการประยุทธ์ฝันว่าจะใช้ในไทยด้วย

ใน “ประชาธิปไตยภายใต้ท่านผู้นำ” ของ ปูติน พรรคของเขาผูกขาดได้เพราะ สื่อมวลชนต่างๆ กีดกันไม่ให้ฝ่ายค้านออกข่าว ในยุค ปูติน มีการโอนสื่อเอกชนมาเป็นของรัฐเกือบหมด และจำนวนนักโทษทางการเมืองก็เพิ่มขึ้น มันอาจมีการเลือกตั้งหลายรอบ แต่เป็นการเลือกตั้งปลอมที่เรารู้ผลล่วงหน้าเสมอ

ในปี 2012 มีคนออกมาประท้วงต่อต้าน ปูติน เป็นหมื่น แต่รัฐบาลปราบหนักและผู้นำฝ่ายค้านถูกจับเข้าคุกหรือไม่ก็ถูกซื้อเพื่อนำมาเป็นพวกของ ปูติน

ฝ่ายซ้ายในรัสเซียมีกลุ่มเล็กๆ พรรคคอมมิวนิสต์เก่าไม่ถือว่าเป็นฝ่ายซ้าย เพราะมีนโยบายขวาจัดชาตินิยม แต่ฝ่ายซ้ายกลุ่มต่างๆ มักโดนปราบจากรัฐบาล มีการเถียงกันระหว่างกลุ่มต่างๆ เรื่อง ยูเครน และ ซิเรีย ว่าควรมีจุดยืนอย่างไรต่อนโยบายของ ปูติน โดยที่บางฝ่ายไม่เข้าใจว่ารัสเซียเป็นอำนาจจักรวรรดินิยม ซึ่งไม่ได้แปลว่าต้องสนับสนุนฝ่ายตรงข้ามเสมอ เพราะต้องดูผลประโยชน์ของชนชั้นกรรมาชีพเป็นหลัก ฝ่ายซ้ายหลายกลุ่มพยายามทำงานกับขบวนการแรงงานแต่บรรยากาศค่อนข้างจะลำบาก ในขณะเดียวกันฝ่ายขวาฟาสซิสต์ ซึ่งปูตินเคยหนุนเพื่อเป็นเครื่องมือของตน ก็ขยายอิทธิพล