ว่าด้วยทุน เล่ม 2 ภาคที่ 3 การผลิตซ้ำและหมุนเวียนของทุนสังคม(บทที่21)

บทที่ 21: การขยายการสะสม และหมุนเวียน

ในโลกแห่งความเป็นจริง การสะสมและการหมุนเวียนของทุน เกิดขึ้นในปริมาณที่ขยายใหญ่ขึ้นอย่างต่อเนื่อง ไม่ใช่ว่ามูลค่าส่วนเกินทั้งหมดถูกบริโภค

•ซึ่งแปลว่ามูลค่าส่วนเกินส่วนหนึ่งของการผลิตภาค 1 (ปัจจัยการผลิต) และภาค 2 (ปัจจัยการบริโภค) ต้องนำมาลงทุนต่อเพื่อสะสม จึงบริโภคไม่ได้

•สำหรับภาค 1 มูลค่าส่วนเกินในส่วนที่จะนำมาลงทุนต่อ มีรูปร่างเป็นปัจจัยการผลิตอยู่แล้ว นำมาใช้งานได้เลย เพื่อขยายการสะสมหมุนเวียน

•สำหรับภาค 2 มูลค่าส่วนเกินที่จะลงทุนต่อ ต้องนำมาซื้อปัจจัยการผลิตจาก ภาค 1

•ดังนั้นภาค 1 มีหน้าที่ในการขยายปัจจัยการผลิตของทั้งสองภาค

•สำหรับภาค 2 การเพิ่มการบริโภคผลผลิตที่เกิดขึ้นต้องมาจากภาคนี้ทั้งหมด และต้องอาศัยค่าจ้างของภาค 1 และภาค 2 รวมกับการบริโภคส่วนตัวของนายทุน ซึ่งการเพิ่มขึ้นตรงนี้อาจมาจากการเพิ่มจำนวนคนงานหรือค่าจ้างตามการขยายของการผลิต

•นายทุนภาค 2 ต้องออกเงินซื้อปัจจัยการผลิตเพิ่มจากภาค 1 ในขณะที่ “การลงทุนต่อ” ในทั้งสองภาค ต้องกินส่วนแบ่งมูลค่าส่วนเกินจากการบริโภค การเพิ่มปริมาณเงินจากการผลิตอาจช่วย และสำหรับนายทุนปัจเจก เขาอาจพยายามลดค่าจ้างของลูกจ้างเขาผ่านระบบร้านค้าของบริษัทที่บังคับให้ลูกจ้างใช้ซื้อสินค้าในราคาแพง เพื่อเพิ่มเงินในมือนายทุน

•การขยายการหมุนเวียนและสะสม ต้องขยายทั้งระบบ เพราะทั้งเงินและเครื่องจักรต้องมีเพิ่มขึ้นในสังคม (แรงงานด้วย) แต่เงินไม่ใช่ตัวกระตุ้นหลักในการขยาย มันเป็นเพียงน้ำมันหล่อลื้น

•การหมุนเวียนของทุนในสังคมโดยรวม เป็นภาพของการแปรตัวกลับไปกลับมาระหว่างทุนเงิน ทุนสินค้า และทุนการผลิตตลอดเวลา โดยมีทุนในแต่ละรูปแบบดำรงอยู่พร้อมๆ กัน

•การขยายการหมุนเวียนและสะสม อาศัยการออมเงินของนายทุนเพื่อรอวันลงทุนเพิ่ม แต่ระบบธนาคารทำให้เงินออมของนายทุนคนหนึ่ง กลายเป็นทุนเงินเพื่อการผลิตของนายทุนอีกคนได้

•ระบบสินเชื่อ ลดการหมุนเวียนของเงินจริง

•เวลาทุนนิยมพัฒนามากขึ้น ปริมาณมูลค่าส่วนเกินที่จะมาลงทุนเพิ่มย่อมมากขึ้นเรื่อยๆ